आज सकाळी एक प्रदर्शन बघण्याचा योग आला. ‘देणे समाजाचे’ या संस्थेने हे प्रदर्शन आयोजित केले होते. हे प्रदर्शन हा काही नवीन उपक्रम नाही असे समजले व ही संस्था हे प्रदर्शन दर वर्षी, गेल्या काही वर्षांपासून भरवत आहे. परंतु माझ्यासाठी तरी या प्रदर्शनाच्या संकल्पनेपासून सर्व काही नवीनच होते व म्हणूनच मला ते भावले. सर्वसाधारणपणे प्रदर्शन म्हटले की त्याचा सुद्धा एक … Continue reading
करंबेळकर सावकारांच्या वाड्यावर गुप्त धनाचा हंडा सापडल्याची आवई गावात सहा सात आठवड्यांपूर्वी उठल्यापासून आत्माराम वाड्याकडे अगदी बारीक लक्ष ठेवून होता. वाड्यात कोण येते जाते, वाड्यातले कोणी बाहेर जाते का? गेल्यास, कोठे व कोणाकडे जाते याची इत्यंभूत माहिती त्याला मिळत होती. त्याची पत्नी दमयंती, वाड्याच्या उरल्या सुरल्या दोन मालकिणींपैकी एक म्हणजे सरस्वतीकाकूंची खास मैत्रिण असल्याने अगदी … Continue reading
(पुणे शहरात अलीकडे री-डेव्हलपमेंटच्या नावाखाली जुने वाडे इमारती वगैरे पाडून तेथे नवीन इमारती उभारल्या जाण्याचे कार्य जोरात चालू आहे. अशाच एका पाडल्या जाणार्या वाड्यातील जुन्या सामानात एक कागदपत्रांचा रुमाल सापडला. या कागदपत्रांत असलेला हा एक कैफियतनामा.) ——– मेहेरबान कोतवाल साहेब पुणे शहर कैफियत बेइसम नारायण बापूजी पिंगळे राहणार तांबट गल्लीबाजूस, कसबा, पुणे. सुरूसन सतराशे एकुणसाठ … Continue reading
संध्याकाळच्या सातचा ठोका घड्याळाने दिल्याबरोबर राघवेंद्रचारी रोजच्या सवयीने उठले आणि घराबाहेर पडून त्यांनी अंगणाच्या लोखंडी फाटकाला कुलुप लावून टाकले. पंचवीस वर्षांपूर्वी या घरात रहायला आल्यापासून त्यांनी हा दंडकच घालून घेतलेला होता. आता इतकी वर्षे लोटली तरी त्यांच्या या सवयीमधे कधीच खंड पडला नव्हता. मधल्या काळात, मुले मोठी झाल्यावर वडीलांचे हे वर्तन त्यांना न रुचणे स्वाभाविक … Continue reading
बळंवत काहीशा अस्वस्थ मनाने समोरच्या कागदाकडे बघत होता. खरे तर एव्हांना राहिलेल्या दोन-पाच नोंदी पूर्ण करून, मागच्या महिन्यात साजर्या झालेल्या गणेशोत्सवात, श्रींच्या मूर्तीसमोर आपली कला प्रस्त्तुत करणार्या कलाकारांना दिलेली बिदागी आणि कपडेलत्ते यासाठी एकूण किती रक्कम खर्ची पडली याचा आकडा व कागदपत्रांचा रुमाल मुजुमदारांकडे त्याने त्वरेने देणे अत्यावश्यक होते. त्याने दिलेल्या या आकड्याशिवाय, गणेशोत्सवाचा ताळेबंद … Continue reading
पुण्यामधल्या सदर्न कमांड एच.क्यूला, एक दीड वर्षापूर्वी झालेल्या आपल्या पोस्टिंगवर, अॅलेक्स ( कर्नल अॅलेक्स किंग VSM) मोठा खुष होता याला दोन कारणे होती. एक कारण अर्थातच त्याच्या करियर संबंधाने होते. कर्नल या अधिकारी पदावर असलेल्या अॅलेक्सला निवृत्त होण्यासाठी अजून निदान पाच ते सहा वर्षे तरी बाकी होती व त्या आधी पुढचे प्रमोशन मिळण्याच्या दृष्टीने, एच. … Continue reading
“आत्ते! मी आलुया नव्हे! पानी लावाया येताव ना! “ भागू गड्याची हाक कानावर आली तशा वेणूआत्या भानावर आल्यासारख्या झाल्या. सूर्य इतका वर आला आहे आणि आपण अजून येथेच काय बसून राहिलो आहे असे त्यांना क्षणभर वाटून गेले पण दुसर्याच क्षणाला या सगळ्या गोष्टींचा उपयोग तरी आता काय आहे? या भावनेने, गेल्या पंधरवड्यापासून मनात साचत आलेल्या … Continue reading
केतकरांचे आज काहीतरी बिघडले आहे हे सकाळपासूनच हेडक्लार्क असलेल्या साळवींना जाणवत होते. रोज अकराच्या ठोक्याला मान खाली घालून आपले काम सुरू करणार्या या माणसाचे आज कामात लक्षच नव्हते. मधूनच ते खिडकीतून बाहेर तंद्री लागल्यासारखे बाहेर बघत होते तर मधूनच खिशात हात घालून कशाची तरी सारखी चाचपणी करताना दिसत होते. बरे! त्यांना काही म्हणायला जाणेही ही … Continue reading
मराठी पाचवी किंवा सहावी मध्ये मी शिकत असतानाची ही गोष्ट आहे. माझ्या लांबच्या नात्यातल्या एका मोठ्या भावाचे लग्न तेंव्हा नुकतेच ठरले होते व त्या वेळच्या पद्धतीनुसार लग्नाची बैठक आमच्या घरी चालू होती. माझ्या या भावाचे आई-वडील पुण्यातच रहात असल्याने साहजिकच आपल्या मुलाचे लग्न पुण्यात करावे असे त्यांना वाटत होते. मुलीचे आई-वडील पण पुण्यातच रहात असल्याने … Continue reading
1950 च्या दशकात गेलेले माझे बालपण त्या कालातील सर्वसाधारण मध्यमवर्गीय कुटुंबातील मुलांसारखेच गेले होते असे म्हणता येईल. देशाला स्वातंत्र्य मिळाल्याला चार पाच वर्षेच होऊन गेलेली असल्याने, फारसे प्रगतीचे, सुधारणांचे वारे कुठेच आणि कुणालाच शिवलेले नव्हते. जीवनावश्यक वस्तूंची उपलब्द्धताही तेंव्हा मुबलक प्रमाणात नव्हती. गहू, तांदूळ यासारखे पदार्थ सुद्धा रॅशनिंगच्या दुकानातूनच घ्यावे लागत असत. त्यामुळे सुखोपभोगी, चैनीच्या … Continue reading
आज सकाळी फिरून परत येत असताना मला माझे एक जुने परिचित सहकर्मचारी अकस्मात रितीने भेटले. 1970 च्या दशकात आम्ही दोघेही पुण्यातील एका नामवंत कंपनीत काम करत होतो. खरे बघता आमची ओळख ही तशी तोंडओळखच म्हणता येईल कारण हे गृहस्थ व मी निरनिराळ्या विभागात काम करत असू व आमची भेट कॅन्टीनमध्ये किंवा कंपनीच्या बसमध्ये जाताना किंवा … Continue reading
मी कॉलेजात शिकत असताना घडलेला एक प्रसंग मला नेहमी स्मरतो. माझ्या वडीलांच्याकडे त्यावेळेस 350 सी.सी क्षमतेची एक मोटर सायकल होती. त्या काळात मोटर सायकली चालू करण्यासाठी स्टार्टर नसे व एका पेडलला जोराने लाथ मारून मोटर सायकल सुरू करावी लागत असे. क्वचित वेळा असे पेडल मारताना एक्झॉस्ट पाइप मधून ज्वलन न झालेले पेट्रोल पेटून उलट्या ज्वाला … Continue reading
एका बाबतीत स्वत:ला मी नेहमीच मोठा भाग्यवान समजत आलेलो आहे. महर्षि अण्णासाहेब कर्वे यांच्या निकटवर्ती समजल्या जाणार्या एका कुटुंबात माझा जन्म झालेला असल्याने अण्णासाहेब कर्वे व त्यांचे सहकारी यांना अगदी जवळून पाहण्याचे भाग्य मला आयुष्याची पहिली दहा/बारा वर्षे तरी लाभले होते. टाइम्स ऑफ इंडियाचे वाचन करण्यासाठी स्वत:अण्णा, नियमितपणे अगदी रोज सकाळी आमच्या घरी येत असत.परंतु … Continue reading
(मागील भागावरून पुढे) दख्खनच्या पठारावरच्या इतर लेण्यांमधे कोरलेल्या समकालीन पाषाण शिल्पांबरोबर अमरावतीच्या पाषाण शिल्पांची तुलना केली तर अमरावती शिल्पे तौलनिक दृष्ट्या कितीतरी उजवी वाटतात असे मानले जाते. कार्ले लेण्यामधील बास रिलिफ शिल्पे जरी अमरावतीच्या शिल्पांच्या जवळपास येत असली तरी भाजे, नाशिक, अजंठा (गुंफा 9 आणि 10) आणि पितळखोरे या सारख्या इतर लेण्यामधील बास रिलिफ शिल्पे … Continue reading
(मागील भागावरून पुढे) अमरावती स्तूपाच्या स्थानावर केलेल्या उत्खननांमधून प्राप्त झालेल्या पाषाण शिला चेन्नई संग्रहालयामध्ये एक विशेष कक्ष निर्माण करून मोठ्या सुबक रितीने मांडून ठेवलेल्या आहेत हे आपण वर बघितलेच आहे. ही मांडणी, प्रेक्षकांना या शिलांवरील शिल्पकाम सहज रितीने बघता यावे व ते करणार्या कारागिरांचे कौशल्य त्यांना सहजपणे वाखाणता यावे अशीच केलेली आहे हे मला या … Continue reading
(मागील भागावरून पुढे) चेन्नई शहराच्या अतिशय गजबजलेल्या आणि दाट लोकवस्तीच्या ज्या भागातून, भारतातील सर्वात जास्त प्रदूषित नदी हा बहुमान प्राप्त झालेली कूऊम नदी, कचरा वाहत नेताना आपल्याला दिसते त्याच नदीच्या उत्तर काठाजवळ एग्मोर ही पेठ वसलेली आहे. मात्र एग्मोरकडे मला नेत असलेली रिक्षा मात्र संपूर्णपणे अनोळखी छोटेखानी रस्ते आणि गल्ल्या यामधून आता जाते आहे. … Continue reading
दख्खनच्या पठारावर विस्तारलेल्या सह्याद्री किंवा सातमाला या सारख्या पर्वतराजी आणि सौराष्ट्रातील गिरनार पर्वत यांच्या कडेकपारींमध्ये, इ.स. पूर्वकालात खोदल्या गेलेल्या बौद्ध गुंफाना भेटी देण्याचा एक उपक्रम मी वर्ष दोन वर्षांपूर्वी राबवला होता. दख्खनच्या पठारावर त्या काळात राज्य करीत असलेल्या सातवाहन साम्राज्याने या बौद्ध गुंफांमध्ये मागे सोडलेल्या खाणाखुणा शोधण्याचा एक यत्न करणे हा त्या उपक्रमामागे असलेला … Continue reading
भारताच्या पश्चिम किनार्यावर स्थित असलेल्या सह्याद्री पर्वतराजींमध्ये नाणेघाट या नावाने सुप्रसिद्ध असलेला एक प्राचीन घाट आहे. हा घाट रस्ता किंवा ज्याला पायवाट म्हणणेच जास्त सयुक्तिक ठरावे तो, घाटमाथ्यावरील एका नाळीपासून सुरू होतो व खाली उतरत उतरत रायगड जिल्ह्यामध्ये तळकोकणात उतरतो. या घाटमाथ्यावरील नाळीजवळ एक प्राचीन गुंफा आहे. काही वर्षांपूर्वी मी या गुंफेला भेट देऊन तेथे … Continue reading
समुद्र मंथनाची पौराणिक कथा बहुतेक सर्वांना ज्ञात आहेच. या कथेप्रमाणे एकदा देव आणि दानव यांनी समुद्र मंथन करून रत्नाकराच्या पोटात दडलेले अमृत, मंथन करून बाहेर काढण्याचे ठरवले या अमृताबरोबरच या मंथनातून लक्ष्मी, हलाहल या सारख्या अनेक गोष्टीही बाहेर आल्या असे या कथेत सांगितलेले आहे. आपल्या या समुद्र मंथनाच्या कथेप्रमाणेच ग्रीक पुराणांतील एका कथेत पॉसिडॉन या … Continue reading
बहुधा माझ्या आजोबांनी खरेदी केलेले, रेमिंग्टन कंपनीचे एक पोर्टबल टंकयंत्र माझ्याकडे होते. या टंकयंत्रात एका वेळी जास्त प्रती काढता येत नसल्या तरी टाइपच्या बटणांना अगदी हलका आघात सुद्धा पुरत असल्याने या टंकयंत्रावर टाइपिंग करणे अगदी सहज सुलभ असे. आमच्या ओळखीच्या एका मेकॅनिक कडून या टंकयंत्राची देखभाल करून घेतली की हे टंकयंत्र विनात्रास सतत सेवा देत … Continue reading
कृष्णा आणि गोदावरी या नद्यांमधील दुआबाच्या प्रदेशाला दख्खन या नावाने सर्वसाधारणपणे ओळखले जाते. या दख्खनमध्ये इस्लामिक सत्ता प्रथम स्थापन झाली ती 1294 मध्ये, जेंव्हा दिल्लीचा सुलतान अल्लाउद्दिन खिलजी याने देवगिरीच्या यादव राजांचा पराभव केला तेंव्हा! या नंतर 1347 मध्ये बहामनी राज्याची स्थापना झाली आणि अशी स्पष्ट चिन्हे दिसू लागली की दख्खनचे इस्लामीकरण आता पूर्णत्वास जाणार. … Continue reading
2 जानेवारी 2011 हा दिवस, गुजरात मधील एका प्राचीन जागी उत्खनन करत असलेल्या भारतीय पुरातत्त्व विभागाच्या अधिकार्यांसाठी, सुवर्णाक्षरात लिहून ठेवावा असा ठरला. ‘गढवाली वाडी‘ या नावाने ओळखल्या जाणार्या या स्थानी एका खड्ड्यात खणत असलेल्या एका मजुराला दोन छोट्या आकाराचे मातीचे कुंभ पुरलेले असल्याचे आढळून आले. त्याने हे कुंभ बाहेर काढले व स्थानीय सुपरवायजर श्री. एस. … Continue reading
श्री कुमारमंगलम हे 40 वर्षाचे गृहस्थ, भारताला अभिमानास्पद (?) वाटेल असे म्हटले जाणार्या व माहिती उद्योगाची राजधानी समजल्या जाणार्या बेंगलुरू शहरातील कावेरी नगर भागात राहत होते. स्वत: ते वैद्यकीय मदतनीस (paraamedic) म्हणून काम करतात तर त्यांच्या पत्नी श्रीमती माया या बेंगलुरू मधील लायन क्लब हॉस्पिटल मधे परिचारिका म्हणून काम करत असतात. या जोडप्याला 11 वर्षाचा … Continue reading
अबदुल मुहम्मद शेरानी हा 23 वर्षाचा एक इराणी तरूण आहे. इराणच्या दक्षिण भागात असलेल्या दाय्यर(Dayyer) या गावात त्याचे कुटुंब राहते. इराणमधे सर्व तरूणांना 2 वर्षासाठी सैनिकी शिक्षण घ्यावेच लागते. हे शिक्षण झाल्यावर इराणी सरकार या सैनिकांना आडबाजूला असलेल्या छोट्या खेडेगावांत पाठवते. तिथे जरूरीप्रमाणे काही सैनिक शिक्षक बनतात, काही आरोग्यसेवक तर काही शेतीत मदत करतात. सैनिकी … Continue reading
वाचकांचा प्रतिसाद